23 marca 2017 r. na seminarium prof. Ewy Wipszyckiej, które odbędzie się w godzinach 16.45-18.15 w Zakładzie Papirologii IA UW, z referatem pt. Vaticanus Graecus 1144 i inne bizantyńskie nonsensy o ateńskim ostracyzmie, czyli (pozorna) zagadka “ostracyzmu buleutycznego” wystąpi prof. Marek Węcowski.
Streszczenie referatu
W 1894 roku Leon Sternbach (1864-1940) opublikował w Krakowie editio princeps pewnych partii rękopisu Vaticanus Graecus 1144, ale dopiero w 1972 roku jedno z ekscerptów tam się znajdujących (nr 213) weszło do naukowego obiegu wywołując niemałą sensację. Mowa tam bowiem o ostracyzmie ateńskim, który miałby najpierw być przeprowadzany w ateńskiej Radzie, a dopiero później przekazany przez Boule ludowi. To izolowane świadectwo dało początek teorii “ostracyzmu buleutycznego” i ogólniej koncepcji archaicznego “ostracyzmu przed ostracyzmem” w Atenach. Naukowe paradygmaty przełomu XX i XXI wieku przyjęły tę teorię z wielkim entuzjazmem, potwierdzała ona bowiem różne interpretacje “rytualistyczne” niektórych instytucji ateńskiej demokracji (ostracyzm epoki klasycznej pochodzić miałby od jakichś archaicznych praktyk czy rytuałów, być może rozpowszechnionych w całej Grecji, np. od tzw. rytuału kozła ofiarnego).
W moim wystąpieniu zamierzam dowieść, że świadectwo Vaticanus Graecus 1144 jest całkowicie bezwartościowe, że znajdujemy dla niego (równie “egzotyczne”) analogie w literaturze późno-bizantyńskiej i w bizantyńskiej leksykografii, a wszystkie te świadectwa powstały na gruncie wczesno-bizantyńskich nieporozumień wynikających najpewniej z lektury pewnych miejsc “Onomastikonu” Polliuksa z Naukratis w jego pełnej, a dzisiaj nam niedostępnej, wersji, przed skrótami, jakich na utworze tym dokonał epitomator Polluksa. Teorię “ostracyzmu buleutycznego” i ogólniej “ostracyzmu przed ostracyzmem” należy tym samym odrzucić.