W serii British Archaeological Reports ukazała się włąśnie książka Dariusza Maliszewskiego pt. New Light on the Bronze Age Ceramics from H. Schliemann’s Excavations at Troy: Studies on the Munich and Poznań Collections within the Anatolian-Aegean Cultural Context (Oxford 2010, ss. 402).
Nota Autora:
Zdaniem prof. Manfreda Korfmanna, nieżyjącego już dyrektora wykopalisk w Troi, badanie ceramiki z XIX-wiecznych wykopalisk tego stanowiska to bardzo trudna, żmudna i czasochłonna praca, a jej wyniki są nieprzewidywalne. Pomimo tych uwag, ale mając za sobą doświadczenie w studiach na ceramiką cypryjską podjąłem się opracowania niepublikowanych materiałów z Monachium i Poznania. Przede wszystkim w celu ustalenia proweniencji zrekonstruowałem ich drogę z Troi do tych ośrodków. Dodatkowo, w związku z częstymi przemieszczeniami kolekcji w ww. miastach, potwierdziłem pochodzenie artefaktów korzystając z katalogu Huberta Schmidta (Heinrich Schliemann’s Sammlung trojanischer Altertümer, Berlin 1902). W tej benedyktyńskiej, półrocznej pracy chodziło o sprawdzenie czy w obu zespołach nie ma zabytków spoza Troi (np. Troady i/lub zachodniej Anatolii), które mogły zostać do nich włączone intencjonalnie lub przypadkowo. W książce, dzięki szczegółowym studiom, znacznie uzupełniam wiedzę na temat techniki produkcji wielu form naczyń wytwarzanych w Troi, a także proponuję szerszą dystrybucję chronologiczną wares w ramach tego stanowiska. Ponadto na tle anatolijsko-egejskim (i nie tylko) analizuję te materiały pod względem surowcowym, typologicznym, chronologicznym i funkcjonalnym. W tym kontekście rozważam także genezę ceramiki naczyniowej Red-Coated Ware, Anatolian Grey Ware i Knobbed Ware/Buckelkeramik produkowanej w Troi w III i II tys. p.n.e., której przykłady występują w wymienionych kolekcjach. Problematykę tę prezentuję na tle podobnych zjawisk, różnic oraz naśladownictw występujących w tym czasie w Anatolii, Egei i na Bałkanach. Zwracam przy tym uwagę na mało satysfakcjonujący stan badań nad importami trojańskimi zidentyfikowanymi tylko na podstawie formy i opracowania powierzchni, ale z pominięciem specjalistycznych badań laboratoryjnych. Ich wyniki mogłyby przyczynić się do pełniejszego zrekonstruowania kontaktów – także zamorskich – Troi z wyżej wymienionymi regionami oraz z Cyprem i Lewantem, gdzie występują Red-Coated Ware i Anatolian Grey Ware. Na szerokim tle kulturowym przestudiowałem również przęśliki i ciężarki tkackie pochodzące z Troi. Opracowane zabytki, zwłaszcza znormalizowana waga przęślików wskazują na specjalizację w produkcji przędzy o określonej grubości, a tym samym rodzaj tkanin. Ponadto ok. 9080 przęślików (według moich obliczeń) znanych z Troi poświadcza, że w epoce brązu była ona największym producentem tekstyliów, a przynajmniej przędzy w regionie anatolijsko-egejskim. Poza tym zwracam uwagę na perspektywy badawcze w studiach nad ich poza utylitarną funkcją.
Prezentowana książka jest wynikiem mojego doświadczenia naukowego i refleksji nabytych w trakcie wieloletnich studiów muzealnych i kwerend biblioteczno-archiwalnych. Jest ona pierwszą na świecie kompleksową próbą umiejscowienia materiałów ceramicznych z wykopalisk Schliemanna w Troi nie tylko w szerokim, anatolijsko-egejskim kontekście kulturowym, ale i poza nim. Można ją więc uznać za publikację, do której będą odwoływali się wszyscy zainteresowani opracowaniem wielu tysięcy tych zabytków, zgromadzonych w kilkudziesięciu muzeach Europy i Turcji, lecz niestety wciąż pozostających poza obiegiem naukowym.
Dystrybucja serii BAR: Hadrian Books
